Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na jednej czynności czy działaniu. Proces polega na odrzuceniu nadmiaru informacji i bodźców– po to, aby do świadomości docierały jedynie informacje i bodźce istotne.
Zapamiętaj!
Czas koncentracji dzieci:
- Dziecko 2-4 letnie koncentruje się ok. 5-15 min.
- Dziecko 5- 7 letnie koncentruje się ok.15- 25 min.
- Dziecko 8-10 letnie koncentruje się ok.25-35 min.
- Dziecko 11-13 letnie koncentruje się ok.35-45 min.
- Dziecko 14-16 letnie koncentruje się ok.45-55 min.
Koncentracja + uwaga = skupienie
Koncentracja i uwaga są ze sobą ściśle powiązane. Uwaga to skierowanie świadomości na określone zadanie. Przeciwieństwem uwagi jest roztargnienie. Osoba roztargniona działa chaotycznie, ma rozproszoną uwagę, łatwo przechodzi z jednego zadania do drugiego nie kończąc żadnego, stwarza wrażenie zagubionej.
Przyczyny zaburzeń koncentracji uwagi:
- ogólne obniżenie sprawności intelektualnej,
- zaburzenia w rozwoju (ADHD, ADD, nieharmonijny rozwój, specyficzne trudności w uczeniu się, zaburzenia integracji sensorycznej ),
- choroby (m.in. nadczynność lub niedoczynność tarczycy, astma, anemia, zaburzenia psychiczne) ,
- zbyt wiele bodźców w otoczeniu dziecka (np. nadmiar zabawek, hałas, bałagan w pokoju),
- niewłaściwe zabawki (stymulujące za wiele zmysłów),
- zbyt wiele czasu spędzanego przed telewizorem komputerem, tabletem, z telefonem,
- zmęczenie spowodowane nadmiarem zajęć,
- niedostateczna stymulacja ze strony otoczenia (brak wyzwań intelektualnych, zadań wymagających wytrwałości),
- stresujące wydarzenie (rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby) lub przewlekły stres (konflikty w domu),
- niewłaściwa dieta (zbyt uboga, nadmiar cukru),
- niedostateczna liczba godzin snu,
- przyjmowanie niektórych leków.
Rodzaje zaburzeń koncentracji uwagi
Wyróżnia się dwie grupy zaburzeń koncentracji:
- Typ aktywny.Reprezentują go osoby nadpobudliwe, impulsywne, niekończące zadań, często przerywające pracę, łatwo rozpraszające się pod wpływem dodatkowych bodźców, słuchające nieuważnie, niepamiętające o powierzonych im obowiązkach, działające pospiesznie, popełniające dużo błędów. Podczas lekcji takie dzieci przeszkadzają i zajmują się sprawami niezwiązanymi z zajęciami, co skutkuje słabymi wynikami w nauce.
- Typ pasywny, nazywany syndromem ” niebieskich migdałów”. Reprezentują go osoby spokojne, powolne, zamyślone. Ich uwaga jest skierowana na stan, w którym się znajdują. Polega on na całkowitym rozproszeniu uwagi i ograniczeniu aktywności umysłowej do minimum. Tacy ludzie chętnie i często śnią na jawie, lubią marzyć, daleko odbiegać myślami. Często potrzebują dużo czasu, by zabrać się do czegokolwiek i wykonać powierzoną pracę. Reagują powolnie, przez co w zadaniach wymagających limitów czasowych popełniają dużo błędów lub nie nadążają za tempem pracy grupy.
Jak pomagać dzieciom z zaburzeniami koncentracji uwagi?
- ograniczać wszystko to, co przeszkadza w osiągnięciu maksymalnej wydajności ( np. wyłączyć telewizor lub radio podczas nauki),
- uporządkować otoczenie (segregatory, pojemniki itd.),
- kontrolować działania i uczyć samokontroli,
- zachęcać, by wykonywało jedną czynność, a nie kilka jednocześnie,
- kontrolować kończenie rozpoczętych zadań,
- dzielić zadania na małe części,
- nagradzać, wzmacniać pozytywnie,
- dbać o regularność snu i czuwania, a także zabawy i nauki,
- stosować zasadę „trzy razy R”, czyli regularność (działania w ustalonym rytmie), rutyna (wykonywania określonych czynności w określonych porach), repetycja (duża liczba powtórek, wielokrotne upewnianie się czy dziecko zrozumiało polecenie),
- propagować zdrową dietę i ruch,
- w razie potrzeby korzystać z terapii psychologicznej,
- czasem konieczne jest włączenie farmakoterapii.
Jak wzmacniać z dzieckiem koncentrację uwagi- propozycje różnych ćwiczeń:
- Wyszukiwanie podobieństw i różnic między ilustracjami lub przedmiotami.
- Kolorowanie drobnych elementów, tworzących labirynty.
- Układanie puzzli, tangramów, domina, klocków.
- Uprawianie twórczości plastycznej.
- Rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, zabawy w rozsypanki wyrazowe, scalanie sylab w słowa itp.
- Odnajdywanie w tekście błędów (dodatkowe, niepasujące znaki).
- Kopiowanie znaków z jednej tabeli do drugiej w ten sam sposób lub lustrzany.
- Odszyfrowywanie haseł, znaków (różne znaki oznaczają rożne litery), kodowanie.
- Wyszukiwanie określonych słów, liter, znaków.
- Słuchanie słuchowisk i czytanych książeczek, a potem odpowiadanie na pytania o ich treść lub opowiadanie o nich.
- Wykonywanie działań matematycznych w pamięci, odliczanie wstecz itp.
- Dyktanda graficzne.
- Kolorowanie rozet, mandali.
- Uczestniczenie w zabawach relaksacyjnych (wyobrażeniowych, oddechowych).
- Uczestniczenie w różnego rodzaju grach i zabawach ruchowych.
źródła:
- Forzpańczyk A., Koncentracja. Skuteczny trening skupienia uwagi, Edgar,
Warszawa 2015